Rusya'da Yılbaşı

Müslüman bir ülkeden geldiğimiz için Noel (veya Christmas) bizlere bir anlam ifade etmiyor. Kapitalizmin yüklenmesi, Batı etkisi altındaki aydınlarımızın özentisiyle, İslamcı kesimin tüm karşı duruşuna rağmen yılbaşı süsleri, yılbaşı çamı, hatta Noel Baba figürü, zamanla yılbaşı ile ilintilenerek bizim kültüre nüfuz etmiş. Yine de gördüğüm kadarıyla yılbaşı bizim için, Amerika'dan ve Avrupa ülkelerinden gelenler için Noel'in olduğu gibi yılın çok önemli bir dönemi değil.

Amerika veya Avrupa kökenli bu arkadaşlar için Noel yılın en önemli zamanı. Aileler ile beraber olunuyor, hediyeler alınıyor vs. Olayın dini boyutu ise çok geri planda. Hatta kendini dini bir kimse olarak tanımlamayanlar için bile Noel çok önemli. Bizim için yılbaşının on kat önem kazanması gibi mesela. Yılbaşı bizim kültüre sonradan eklemlendiği için bizde biraz eğreti bir kutlama oluyor. Dini veya milli bayramlar ise (kendim için konuşmam gerekirse) asla böyle bir önem taşımıyor.

Bu Batılı arkadaşlar Noel zamanı Rusya'da büyük bir hayalkırıklığı yaşıyorlar. Alıştıkları şaşalı Noel burada yok çünkü. Bir kere tarihi farklı. Rusya'da Noel, Ocak'ın 8'ine denk geliyor. Ortodoks kilisesine mensup Ruslar'ın dini takvimi diğer Hrıstiyan kiliselerin kullandığı Miladi takvimden 2 hafta şaşmış durumda. Sanırım bu bizim saatli maarif takvimde Rumi takvim olarak geçen şey ama bu benim tahminimden ibaret ve araştırmaya da üşeniyorum.

Üstüne üstlük Ruslar'ın Noel'i, 70 senelik komünist yönetimin de etkisiyle tamamen dini bir gün olarak kalmış. Batıdaki gibi bir tüketim çılgınlığı ile ilintili değil. Aynı bizdeki gibi bu görevi yılbaşı almış. Yılbaşı, hediyelerin alındığı, esas eğlenilen gece. Batılıların alıştığı 25 Aralık ise takvimdeki sıradan bir gece. O yüzden o tarihte Rusya'da olmak işkence gibi onlar için. Bir Noel havası olmadığından şikayetçiler sürekli. Müslüman bir ülkede bulunmamış olanlar bizde Noel olmadığını anlamakta bile güçlük çekiyorlar.

Rusya'da Noel dini bir gün, yılbaşı esas kutlanan gün dedik ya, bizdeki gibi süsler, hediyeler bu günle ilintili. Ruslar'ın Noel Babası da, Ded Moroz denen bir şahsiyet. Don dede (
Grandpa Frost) olarak çevirebiliriz. Kendisi esasen Slavlar'ın pagan geçmişinden gelen bir figür. Enteresan olan, eskiden kötü bir büyücü karakterken sonradan bugünkü Noel Baba benzeri şahsiyet haline gelmiş. Kıyafetinin belli bir rengi yok ama daha çok kırmızı renkte görüyorum. Yine de Noel Baba'dan ayırdetmek için zaman zaman mavi giydiriliyor. Bir de asası var bu dedenin Noel Baba'dan farklı olarak.

Ruslar, yılbaşı ile ilintilendirecek tek bir karakter ile yetinmemişler, bir de Sneguraçka'yı yaratmışlar ki onu da Kar Kız olarak çevirebiliriz. Bu karakter de Rus peri masallarından gelme ve özgün olarak alakası olmasa da nedense son zamanlarda Ded Moroz'un torunu olarak kimlik kazanmış. Bu hanım kızımızı ben Ruslar'ın seksistliğinin bir sonucu olarak görüyorum. Yılın en coşkulu kutladıkları bayramlarından birinde beyaz sakallı bir dedenin ortamı domine etmesini sıkıcı bulduklarını ve mini etek giydirip ortada dolaştırabilecekleri bir kız figürü eklediklerine ciddi olarak inanıyorum.

Sovyet devrinde, Ded Moroz, yılbaşı çamı, hepsi toptan yasaklanmış bir ara, ama sonradan geri gelmişler. Şimdilerde ise yılbaşı zamanı dev yılbaşı çamları, Ded Moroz veya Sneguraçka heykelleri meydanlarda boy gösteriyor. Ruslar, yılbaşı alışverişine (atmak gibi olmasın ama kaynak gösteremeyeceğim) dünyada en fazla para harcayan millet. Yıllık kazançlarının ortalama beşte biri gibi saçma bir miktarını yılbaşı alışverişine harcıyorlarmış. Sanırım bunda en büyük etken de yılbaşı/Noel tatilinin genellikle 9 güne varan yılın en uzun tatili olması. Yurtdışında tatil yapmaya bayılan Ruslar bu dönemde Moskova'yı boşaltıp olanca sakinliğiyle biz geride kalanlara bırakıyorlar.

Yıllık iznimin bir kısmını kullanacağımdan, yazılarıma bir süre ara vereceğim. Umarım enteresan Sibirya hikayeleri ile yakında tekrar buradayım.